ഗർഭവതികളായ പശുക്കളിലെ പ്രസവതടസ്സം, പ്രസവത്തെ തുടർന്ന് പശുക്കൾ വീഴുന്ന പാൽപ്പനി/ക്ഷീരസന്നി (മിൽക്ക് ഫീവർ), ആമാശയത്തിന്റെ സ്ഥാനഭ്രംശം, മറുപിള്ള പുറന്തള്ളാൻ പ്രയാസം, ഗർഭാശയം പുറന്തള്ളൽ തുടങ്ങിയ പ്രസവാനന്തര പ്രശ്നങ്ങളുടെ മുഖ്യ കാരണം പശുക്കളുടെ ശരീരത്തിൽ ഉപാപചയ പ്രവർത്തനങ്ങൾക്ക് ആവശ്യമായ കാത്സ്യം കുറയുന്നതാണ്. പ്രസവം കഴിഞ്ഞുള്ള ആദ്യ പത്തുദിവസങ്ങളിലാണ് കാത്സ്യക്കമ്മി പ്രകടമാവുക. പ്രസവാനന്തരം ആദ്യ 48 മണിക്കൂറുകൾക്കുള്ളിലാണ് ക്ഷീരസന്നി/കാത്സ്യക്കമ്മിക്ക് ഏറ്റവും സാധ്യതയുള്ളത്.
പശുക്കളുടെ ശരീരത്തിൽ പ്രസവാനന്തരം കാത്സ്യം സാധാരണ നിലയിൽ കുറയുമെങ്കിലും, നിശ്ചിത പരിധിയിലുമധികം കാത്സ്യം കുറയുന്നതും കാത്സ്യത്തിന്റെ സംഭരണികളായ എല്ലുകളിൽ നിന്നുള്ള കാത്സ്യത്തിന്റെ പുനരാഗിരണം തടസ്സപ്പെടുന്നതുമാണ് ക്ഷീരസന്നിയിലേക്ക് നയിക്കുന്നത്. പാലിലൂടെ രക്തത്തിലെ കാത്സ്യം വലിയ തോതിൽ നഷ്ടപ്പെടുന്നതോടെ പശു ക്ഷീരസന്നിയുടെ ലക്ഷണങ്ങൾ കാണിച്ച് തുടങ്ങും.
5-10 വയസ്സിനിടക്ക് പ്രായമുള്ള അത്യുൽപ്പാദനശേഷിയുള്ള പശുക്കളിലാണ് ക്ഷീരസന്നിയുടെ പ്രശ്നങ്ങൾ ഉയർന്ന തോതിൽ കണ്ടുവരുന്നത്. 3 മുതൽ 7 വരെയുള്ള പ്രസവങ്ങളിലാണ് ക്ഷീരസന്നിയ്ക്ക് ഏറ്റവും സാധ്യത. എച്ച്.എഫ് പശുക്കളേക്കാൾ ജേഴ്സി പശുക്കളിൽ രോഗസാധ്യത കൂടുതലാണ്. വറ്റുകാലത്ത് മാംസ്യപ്രധാനമായ ഖരാഹാരങ്ങൾ നൽകി തടിപ്പിച്ച പശുക്കളിലും രോഗസാധ്യത ഉയർന്നതാണ്. ക്ഷീരസന്നി ബാധിച്ച പശുക്കളിൽ ഗർഭാശയ പഴുപ്പ്, കീറ്റോസിസ,് അകിട് വീക്കം എന്നിവയ്ക്ക് സാധ്യത കൂടൂതലാണ്.
തീറ്റ കഴിക്കാനും നടക്കാനുമുള്ള മടി, പല്ലുകൾ ചേർത്തയ്രക്കൽ, നാവ് പുറത്തേക്കിട്ട് ചുഴറ്റൽ, വിറളിയും വെപ്രാളവും, ചാണകവും മൂത്രവും പറന്തള്ളാതിരിക്കൽ, പേശികളുടെ ബലക്കുറവ് കാരണം നിൽക്കുന്ന പശുക്കൾക്ക് തറയിൽ വീഴാനുള്ള പ്രവണത, കിടക്കുന്ന പശുക്കൾക്ക് എഴുന്നേൽക്കാനുള്ള മടി, പിൻവശത്തെ ഭാരം താങ്ങാൻ കഴിയാതിരിക്കൽ, തലയിലെയും കൈകാലുകളിലെയും പേശികളുടെ വിറയൽ, ഉദരകമ്പനം തുടങ്ങിയ പ്രസവത്തോടനുബന്ധിച്ചുള്ള ലക്ഷണങ്ങൾ കാത്സ്യക്കമ്മിയുടെ പ്രാഥമിക സൂചനകളാണ്.
കാത്സ്യം കുറഞ്ഞാൽ ഉടനടി ചികിത്സ
മതിയായ ചികിത്സ ലഭ്യമാക്കിയില്ലെങ്കിൽ 1-2 മണിക്കൂറിനകം പശുക്കൾ കഴുത്ത് ശരീരത്തോട് ചേർത്ത് വളച്ച് വെച്ച് എഴുന്നേൽക്കാൻ കഴിയാത്തവിധം തറയിൽ കിടപ്പിലാകും. ഈ ഘട്ടത്തിൽ ശരീരതാപനിലയും ഹൃദയമിടിപ്പിന്റെ ശക്തിയുമെല്ലാം കുറയും. തുടർന്നും ചികിത്സ തേടിയില്ലെങ്കിൽ ചുരുങ്ങിയ സമയത്തിനുള്ളിൽ കൈകാലുകൾ നീട്ടി ഒരുവശം ചരിഞ്ഞ് തറയിലമലർന്ന് പശുക്കൾ കിടപ്പിലാകും. പിന്നീട് ഹൃദയസ്തംഭനം നേരിട്ട് മരണം സംഭവിക്കും.
കാത്സ്യം നൽകുമ്പോൾ അല്പം ശാസ്ത്രീയത
പ്രസവം പ്രതീക്ഷിക്കുന്നതിന്റെ ഒരുമാസം മുമ്പ് വരെ കാത്സ്യം അടങ്ങിയ ധാതുമിശ്രിതങ്ങൾ നൽകാം. എന്നാൽ 8-ാം മാസത്തിന് ശേഷം ഉയർന്ന അളവിൽ കാത്സ്യം അടങ്ങിയ മിശ്രിതങ്ങൾ നൽകിയാൽ രക്തത്തിൽ കാത്സ്യത്തിന്റെ അളവ് താൽക്കാലികമായി ഉയരുന്നതിന് വഴിയൊരുക്കും.
കാത്സ്യത്തിന്റെ ഉത്സർജനത്തെ സഹായിക്കുന്ന പാരാതൈറോയിഡ് ഗ്രന്ഥി ഉത്പാദിപ്പിക്കുന്ന പാരതൊർമോൺ ഹോർമോൺ നിർജീവമാവുന്നതാണ് ഇതിന്റെ അനന്തര ഫലം. പാലുൽപ്പാദനത്തിന്റെ വേളയിൽ അധിക അളവിൽ കാത്സ്യം ശരീരത്തിൽ നിന്ന് വാർന്ന് പോകുമ്പോൾ പ്രവർത്തനസജ്ജമായി കാത്സ്യം സംഭരണികളായ എല്ലുകളിൽ നിന്നും കാത്സ്യത്തിന്റെ ആഗിരണം ത്വരിതപ്പെടുത്തി ശരീരത്തിലെ കാത്സ്യ തുലനം നിലനിർത്താൻ പ്രധാന പങ്കുവഹിക്കുന്നത് ഈ ഹോർമോൺ ആണ്.
ഇതോടെ ക്ഷീരസന്നിയ്ക്ക് സാധ്യതയേറും. ഇലകളിലും തണ്ടുകളിലും ഉയർന്ന അളവിൽ കാത്സ്യം അടങ്ങിയ പീലിവാക, തോട്ടപയർ, അൽഫാൽഫ തുടങ്ങിയ പയറുവർഗ്ഗ ചെടികൾ നൽകുന്നതും വറ്റുകാലത്തിന്റെ അവസാനത്തിൽ ഒഴിവാക്കണം.
കാത്സ്യകമ്മി തടയാൻ ചില പൊടിക്കൈകൾ
രക്തത്തിലെ കാത്സ്യം കുറയുന്നതിനനുസരിച്ച് കാത്സ്യത്തിന്റെ മുഖ്യ സംഭരണികളായ എല്ലുകളിൽ നിന്നും ആവശ്യമായ അളവിൽ കാത്സ്യത്തെ വലിച്ചെടുത്ത് ഉപയോഗപ്പെടുത്താൻ പശുക്കളുടെ ശരീരത്തെ പ്രാപ്തമാക്കിയാൽ കാത്സ്യക്കമ്മിയെ മറികടക്കാം.
ഇതിനായി പ്രസവം പ്രതീക്ഷിക്കുന്നതിന്റെ രണ്ടാഴ്ച മുൻപ് മുതൽ തന്നെ പശുവിന്റെ തീറ്റയിൽ അമ്ലസ്വഭാവമുള്ള ആനയോണിക്ക് ഉപ്പുകൾ ചേർത്ത് നൽകാം. അമോണിയം ക്ലോറൈഡ്, അമോണിയം സൾഫേറ്റ്, കാത്സ്യം ക്ലോറൈഡ്, മഗ്നിഷ്യം ക്ലോറൈഡ്, മഗ്നീഷ്യം സൾഫേറ്റ് തുടങ്ങിയ വിവിധ ആനയോണിക് ഉപ്പുകൾ ശരീരഭാരമനുസരിച്ച് പ്രതിദിനം 50 മുതൽ 100 ഗ്രാം വരെ പ്രസവം പ്രതീക്ഷിക്കുന്നതിന്റെ രണ്ടാഴ്ച മുൻപു മുതൽ പശുക്കൾക്ക് നൽകാം. അമോണിയം ക്ലോറൈഡ് ഉപ്പാണ് ഇതിൽ ഏറ്റവും ഉത്തമം.
ആനയോണിക് ഉപ്പുകൾ രക്തത്തിലെ അമ്ലനില ഉയർത്തുന്നതോടെ ഇതിനെ നിർവീര്യമാക്കുന്നതിനായി ധാരാളം കാത്സ്യം എല്ലുകളിൽ നിന്ന് രക്തത്തിൽ എത്തിച്ചേരും. ഇങ്ങനെ എല്ലുകളിൽ നിന്ന് പുറന്തള്ളുന്ന കാത്സ്യം മൂത്രം വഴി ശരീരത്തിൽ പുറത്തേക്ക് നഷ്ടപ്പെടും. ഇങ്ങനെ രക്തത്തിൽ ഉണ്ടാവുന്ന താൽക്കാലിക കാത്സ്യക്കമ്മിയെ കാത്സ്യം വിശപ്പ് എന്നാണ് വിളിക്കുന്നത്. ഇതോടുകൂടി കാത്സ്യത്തിന്റെ തോത് ഉയർത്താൻ സഹായിക്കുന്ന പാരതൊർമോൺ ഹോർമോൺ ഉത്തേജിക്കപ്പെടുകയും എല്ലുകളിൽ നിന്ന് രക്തത്തിലേക്കുള്ള കാത്സ്യ പ്രവാഹം കൂടുകയും ചെയ്യും. ഇത് മതിയായ അളവിൽ കാത്സ്യം രക്തത്തിൽ ഉറപ്പുവരുത്താൻ സഹായിക്കും.
ആനയോണിക് ലവണ മിശ്രിതങ്ങൾ പ്രത്യേക അനുപാതത്തിൽ ചേർത്ത ഹൈപ്പോറിഡ് പോലുള്ള മിശ്രിതങ്ങളും ഇന്ന് വിപണിയിൽ ലഭ്യമാണ്. മുമ്പ് കാത്സ്യക്കമ്മിയുണ്ടായിട്ടുള്ള പശുക്കൾക്കും അത്യുൽപ്പാദന ശേഷിയുള്ളവയ്ക്കും ഈ മരുന്നുകൾ പ്രസവത്തിന് 10 ദിവസം മുതൽ നൽകി തുടങ്ങാം.
ആനയോണിക്ക് ഉപ്പുകൾക്കൊപ്പം പ്രസവത്തിന് ഒരാഴ്ച മുമ്പ് മുതൽ മഗ്നീഷ്യം, ഫോസ്ഫെറസ്, വൈറ്റമിൻ ഡി എന്നിവ അടങ്ങിയ മിശ്രിതങ്ങൾ തീറ്റയിൽ ഉൾപ്പെടുത്തുന്നതും ക്ഷീരസന്നി പ്രതിരോധിക്കാൻ സഹായിക്കും. ജീവകം ഡി. കുടലിൽ നിന്നുള്ള കാത്സ്യം ആഗിരണത്തെ ത്വരിതപ്പെടുത്തും. വറ്റുകാലത്ത് രാവിലെയും വൈകുന്നേരവും പുറത്തിറക്കി മതിയായി മേയ്ക്കുന്നതും നടത്തിക്കുന്നതും വൈറ്റമിൻ ഡി. ശരീരത്തിൽ ഉറപ്പുവരുത്താൻ സഹായിക്കും.
ക്ഷീരസന്നി സാധാരണയായി കണ്ടുവരുന്ന പശുക്കൾക്ക് പ്രസവം പ്രതീക്ഷിക്കുന്നതിന്റെ ഒരു ദിവസം മുൻപു മുതൽ പ്രസവശേഷം രണ്ടുദിവസം വരെ 40-50 ഗ്രാം കാൽസ്യം അടങ്ങിയ ജെല്ലുകൾ മൂന്ന് നാല് തവണകളായി നൽകണം.
Content highlights: Animal husbandry, Cow,
പശുക്കളുടെ ശരീരത്തിൽ പ്രസവാനന്തരം കാത്സ്യം സാധാരണ നിലയിൽ കുറയുമെങ്കിലും, നിശ്ചിത പരിധിയിലുമധികം കാത്സ്യം കുറയുന്നതും കാത്സ്യത്തിന്റെ സംഭരണികളായ എല്ലുകളിൽ നിന്നുള്ള കാത്സ്യത്തിന്റെ പുനരാഗിരണം തടസ്സപ്പെടുന്നതുമാണ് ക്ഷീരസന്നിയിലേക്ക് നയിക്കുന്നത്. പാലിലൂടെ രക്തത്തിലെ കാത്സ്യം വലിയ തോതിൽ നഷ്ടപ്പെടുന്നതോടെ പശു ക്ഷീരസന്നിയുടെ ലക്ഷണങ്ങൾ കാണിച്ച് തുടങ്ങും.
5-10 വയസ്സിനിടക്ക് പ്രായമുള്ള അത്യുൽപ്പാദനശേഷിയുള്ള പശുക്കളിലാണ് ക്ഷീരസന്നിയുടെ പ്രശ്നങ്ങൾ ഉയർന്ന തോതിൽ കണ്ടുവരുന്നത്. 3 മുതൽ 7 വരെയുള്ള പ്രസവങ്ങളിലാണ് ക്ഷീരസന്നിയ്ക്ക് ഏറ്റവും സാധ്യത. എച്ച്.എഫ് പശുക്കളേക്കാൾ ജേഴ്സി പശുക്കളിൽ രോഗസാധ്യത കൂടുതലാണ്. വറ്റുകാലത്ത് മാംസ്യപ്രധാനമായ ഖരാഹാരങ്ങൾ നൽകി തടിപ്പിച്ച പശുക്കളിലും രോഗസാധ്യത ഉയർന്നതാണ്. ക്ഷീരസന്നി ബാധിച്ച പശുക്കളിൽ ഗർഭാശയ പഴുപ്പ്, കീറ്റോസിസ,് അകിട് വീക്കം എന്നിവയ്ക്ക് സാധ്യത കൂടൂതലാണ്.
തീറ്റ കഴിക്കാനും നടക്കാനുമുള്ള മടി, പല്ലുകൾ ചേർത്തയ്രക്കൽ, നാവ് പുറത്തേക്കിട്ട് ചുഴറ്റൽ, വിറളിയും വെപ്രാളവും, ചാണകവും മൂത്രവും പറന്തള്ളാതിരിക്കൽ, പേശികളുടെ ബലക്കുറവ് കാരണം നിൽക്കുന്ന പശുക്കൾക്ക് തറയിൽ വീഴാനുള്ള പ്രവണത, കിടക്കുന്ന പശുക്കൾക്ക് എഴുന്നേൽക്കാനുള്ള മടി, പിൻവശത്തെ ഭാരം താങ്ങാൻ കഴിയാതിരിക്കൽ, തലയിലെയും കൈകാലുകളിലെയും പേശികളുടെ വിറയൽ, ഉദരകമ്പനം തുടങ്ങിയ പ്രസവത്തോടനുബന്ധിച്ചുള്ള ലക്ഷണങ്ങൾ കാത്സ്യക്കമ്മിയുടെ പ്രാഥമിക സൂചനകളാണ്.
കാത്സ്യം കുറഞ്ഞാൽ ഉടനടി ചികിത്സ
മതിയായ ചികിത്സ ലഭ്യമാക്കിയില്ലെങ്കിൽ 1-2 മണിക്കൂറിനകം പശുക്കൾ കഴുത്ത് ശരീരത്തോട് ചേർത്ത് വളച്ച് വെച്ച് എഴുന്നേൽക്കാൻ കഴിയാത്തവിധം തറയിൽ കിടപ്പിലാകും. ഈ ഘട്ടത്തിൽ ശരീരതാപനിലയും ഹൃദയമിടിപ്പിന്റെ ശക്തിയുമെല്ലാം കുറയും. തുടർന്നും ചികിത്സ തേടിയില്ലെങ്കിൽ ചുരുങ്ങിയ സമയത്തിനുള്ളിൽ കൈകാലുകൾ നീട്ടി ഒരുവശം ചരിഞ്ഞ് തറയിലമലർന്ന് പശുക്കൾ കിടപ്പിലാകും. പിന്നീട് ഹൃദയസ്തംഭനം നേരിട്ട് മരണം സംഭവിക്കും.
കാത്സ്യം നൽകുമ്പോൾ അല്പം ശാസ്ത്രീയത
പ്രസവം പ്രതീക്ഷിക്കുന്നതിന്റെ ഒരുമാസം മുമ്പ് വരെ കാത്സ്യം അടങ്ങിയ ധാതുമിശ്രിതങ്ങൾ നൽകാം. എന്നാൽ 8-ാം മാസത്തിന് ശേഷം ഉയർന്ന അളവിൽ കാത്സ്യം അടങ്ങിയ മിശ്രിതങ്ങൾ നൽകിയാൽ രക്തത്തിൽ കാത്സ്യത്തിന്റെ അളവ് താൽക്കാലികമായി ഉയരുന്നതിന് വഴിയൊരുക്കും.
കാത്സ്യത്തിന്റെ ഉത്സർജനത്തെ സഹായിക്കുന്ന പാരാതൈറോയിഡ് ഗ്രന്ഥി ഉത്പാദിപ്പിക്കുന്ന പാരതൊർമോൺ ഹോർമോൺ നിർജീവമാവുന്നതാണ് ഇതിന്റെ അനന്തര ഫലം. പാലുൽപ്പാദനത്തിന്റെ വേളയിൽ അധിക അളവിൽ കാത്സ്യം ശരീരത്തിൽ നിന്ന് വാർന്ന് പോകുമ്പോൾ പ്രവർത്തനസജ്ജമായി കാത്സ്യം സംഭരണികളായ എല്ലുകളിൽ നിന്നും കാത്സ്യത്തിന്റെ ആഗിരണം ത്വരിതപ്പെടുത്തി ശരീരത്തിലെ കാത്സ്യ തുലനം നിലനിർത്താൻ പ്രധാന പങ്കുവഹിക്കുന്നത് ഈ ഹോർമോൺ ആണ്.
ഇതോടെ ക്ഷീരസന്നിയ്ക്ക് സാധ്യതയേറും. ഇലകളിലും തണ്ടുകളിലും ഉയർന്ന അളവിൽ കാത്സ്യം അടങ്ങിയ പീലിവാക, തോട്ടപയർ, അൽഫാൽഫ തുടങ്ങിയ പയറുവർഗ്ഗ ചെടികൾ നൽകുന്നതും വറ്റുകാലത്തിന്റെ അവസാനത്തിൽ ഒഴിവാക്കണം.
കാത്സ്യകമ്മി തടയാൻ ചില പൊടിക്കൈകൾ
രക്തത്തിലെ കാത്സ്യം കുറയുന്നതിനനുസരിച്ച് കാത്സ്യത്തിന്റെ മുഖ്യ സംഭരണികളായ എല്ലുകളിൽ നിന്നും ആവശ്യമായ അളവിൽ കാത്സ്യത്തെ വലിച്ചെടുത്ത് ഉപയോഗപ്പെടുത്താൻ പശുക്കളുടെ ശരീരത്തെ പ്രാപ്തമാക്കിയാൽ കാത്സ്യക്കമ്മിയെ മറികടക്കാം.
ഇതിനായി പ്രസവം പ്രതീക്ഷിക്കുന്നതിന്റെ രണ്ടാഴ്ച മുൻപ് മുതൽ തന്നെ പശുവിന്റെ തീറ്റയിൽ അമ്ലസ്വഭാവമുള്ള ആനയോണിക്ക് ഉപ്പുകൾ ചേർത്ത് നൽകാം. അമോണിയം ക്ലോറൈഡ്, അമോണിയം സൾഫേറ്റ്, കാത്സ്യം ക്ലോറൈഡ്, മഗ്നിഷ്യം ക്ലോറൈഡ്, മഗ്നീഷ്യം സൾഫേറ്റ് തുടങ്ങിയ വിവിധ ആനയോണിക് ഉപ്പുകൾ ശരീരഭാരമനുസരിച്ച് പ്രതിദിനം 50 മുതൽ 100 ഗ്രാം വരെ പ്രസവം പ്രതീക്ഷിക്കുന്നതിന്റെ രണ്ടാഴ്ച മുൻപു മുതൽ പശുക്കൾക്ക് നൽകാം. അമോണിയം ക്ലോറൈഡ് ഉപ്പാണ് ഇതിൽ ഏറ്റവും ഉത്തമം.
ആനയോണിക് ഉപ്പുകൾ രക്തത്തിലെ അമ്ലനില ഉയർത്തുന്നതോടെ ഇതിനെ നിർവീര്യമാക്കുന്നതിനായി ധാരാളം കാത്സ്യം എല്ലുകളിൽ നിന്ന് രക്തത്തിൽ എത്തിച്ചേരും. ഇങ്ങനെ എല്ലുകളിൽ നിന്ന് പുറന്തള്ളുന്ന കാത്സ്യം മൂത്രം വഴി ശരീരത്തിൽ പുറത്തേക്ക് നഷ്ടപ്പെടും. ഇങ്ങനെ രക്തത്തിൽ ഉണ്ടാവുന്ന താൽക്കാലിക കാത്സ്യക്കമ്മിയെ കാത്സ്യം വിശപ്പ് എന്നാണ് വിളിക്കുന്നത്. ഇതോടുകൂടി കാത്സ്യത്തിന്റെ തോത് ഉയർത്താൻ സഹായിക്കുന്ന പാരതൊർമോൺ ഹോർമോൺ ഉത്തേജിക്കപ്പെടുകയും എല്ലുകളിൽ നിന്ന് രക്തത്തിലേക്കുള്ള കാത്സ്യ പ്രവാഹം കൂടുകയും ചെയ്യും. ഇത് മതിയായ അളവിൽ കാത്സ്യം രക്തത്തിൽ ഉറപ്പുവരുത്താൻ സഹായിക്കും.
ആനയോണിക് ലവണ മിശ്രിതങ്ങൾ പ്രത്യേക അനുപാതത്തിൽ ചേർത്ത ഹൈപ്പോറിഡ് പോലുള്ള മിശ്രിതങ്ങളും ഇന്ന് വിപണിയിൽ ലഭ്യമാണ്. മുമ്പ് കാത്സ്യക്കമ്മിയുണ്ടായിട്ടുള്ള പശുക്കൾക്കും അത്യുൽപ്പാദന ശേഷിയുള്ളവയ്ക്കും ഈ മരുന്നുകൾ പ്രസവത്തിന് 10 ദിവസം മുതൽ നൽകി തുടങ്ങാം.
ആനയോണിക്ക് ഉപ്പുകൾക്കൊപ്പം പ്രസവത്തിന് ഒരാഴ്ച മുമ്പ് മുതൽ മഗ്നീഷ്യം, ഫോസ്ഫെറസ്, വൈറ്റമിൻ ഡി എന്നിവ അടങ്ങിയ മിശ്രിതങ്ങൾ തീറ്റയിൽ ഉൾപ്പെടുത്തുന്നതും ക്ഷീരസന്നി പ്രതിരോധിക്കാൻ സഹായിക്കും. ജീവകം ഡി. കുടലിൽ നിന്നുള്ള കാത്സ്യം ആഗിരണത്തെ ത്വരിതപ്പെടുത്തും. വറ്റുകാലത്ത് രാവിലെയും വൈകുന്നേരവും പുറത്തിറക്കി മതിയായി മേയ്ക്കുന്നതും നടത്തിക്കുന്നതും വൈറ്റമിൻ ഡി. ശരീരത്തിൽ ഉറപ്പുവരുത്താൻ സഹായിക്കും.
ക്ഷീരസന്നി സാധാരണയായി കണ്ടുവരുന്ന പശുക്കൾക്ക് പ്രസവം പ്രതീക്ഷിക്കുന്നതിന്റെ ഒരു ദിവസം മുൻപു മുതൽ പ്രസവശേഷം രണ്ടുദിവസം വരെ 40-50 ഗ്രാം കാൽസ്യം അടങ്ങിയ ജെല്ലുകൾ മൂന്ന് നാല് തവണകളായി നൽകണം.
Content highlights: Animal husbandry, Cow,